Słomki z PLA - czy to dobra alternatywa dla słomek plastikowych?

W dobie wzmożonej debaty nad szkodliwością plastiku oraz coraz liczniej wypływających na światło dzienne badań naukowych dotyczących jego wpływu na środowisko, producenci i konsumenci zaczęli szukać alternatywy dla tego zabójczego materiału. I znaleźli: bioplastik. Już sama nazwa brzmi obiecująco, a użyty przedrostek wskazuje na materiał przyjazny dla Ziemi. Ale czy bioplastik faktycznie jest ekologiczny i nieszkodliwy? Czy jest to rewolucyjne panaceum na dręczące naszą planetę problemy środowiskowe?

CZYM JEST BIOPLASTIK?

Bio plastik, czyli inaczej PLA (z ang. polylactic acid) to tworzywo sztuczne wykonane z surowców pochodzenia naturalnego. W bardziej ścisłym ujęciu jest to biodegradowalny polimer o nazwie polilaktyd (inaczej kwas polimlekowy) otrzymywany z materiałów organicznych, np. kukurydzy lub trzciny cukrowej. Najczęściej wykorzystywany jest w przemyśle opakowań spożywczych, w medycynie (implanty denstystyczne, szwy, cewniki), a także do produkcji butelek, słomek, naczyń i tekstyliów.

Co ciekawe, opakowania, butelki, naczynia jednorazowe czy biodegradowalne słomki z PLA niczym nie różnią się z wyglądu od swoich plastikowych odpowiedników – są tak samo przezroczyste i połyskujące. Nawet symbol, ktorym bioplastik oznaczany jest na opakowaniach jest mylący: 7 Other, czyli inne. Pod tym samym oznaczeniem znajdują jednak również inne tworzywa, w tym sztuczne.

WADY I ZALETY BIOPLASTIKU

Nasilające się w ostatnich latach trendy pro-środowiskowe i wzrost świadomości ekologicznej człowieka skutkują tym, że zainteresowanie, a co za tym idzie produkcja biotworzyw stale rośnie. W 2016 r. wyprodukowano ok. 4,2 mln ton PLA. Szacuje się, że w 2021 r. ta liczba wzrośnie do 6,1 mln ton.

Najpopularniejszym argumentem zwolenników bioplastiku przemawiającym za jego stosowaniem jest redukcja śladu węglowego. Według szacunków około 8% wydobywanej ropy naftowej wykorzystuje się do produkcji plastiku. Wytwarzając PLA zamiast klasycznego tworzywa sztucznego faktycznie zmniejszamy emisję gazów cieplarnianych. Co więcej, kukurydza i trzcina cukrowa są surowcami odnawialnymi, rozsianymi względnie równomiernie po całym świecie, podczas gdy złoża ropy naftowej skoncentrowane są w kilku kluczowych regionach. Zwiększenie produkcji biomasy na potrzeby bioplastiku przyczynia się do rozkwitu gospodarki agrarnej i równomiernego rozwoju ekonomicznego obszarów wiejskich.

Jednak każdy medal ma dwie strony i podobnie jest w tym przypadku. Przeciwnicy PLA argumentują, że produkcja biotworzywa powoduje wzrost zanieczyszczenia środowiska nawozami sztucznymi oraz zmniejszenie ilości gruntów wykorzystywanych do produkcji żywności. Dyskusja trwa: czy w świecie, w którym brakuje żywności kukurydza powinna być wykorzystywana do produkcji plastiku?

RECYKLING  PLA

Recykling bioplastiku jest tematem, który w debacie dotyczącej jego racji bytu budzi najwięcej kontrowersji i emocji. PLA ulega bowiem całkowitej biodegradacji tylko i wyłącznie w określonych warunkach termicznych i wilgotnościowych. W zależności od rodzaju polimeru użytego do produkcji danego biotworzywa odpady z PLA traktowane są na trzy sposoby: lądują na wysypisku śmieci, poddane są recyklingowi wraz z tworzywami sztucznymi albo wysyłane są na tzw. kompost przemysłowy.

Przemysłowe kompostowanie polega na podgrzewaniu bioplastiku do takiej temperatury, która pozwoli mikrobom go rozbić. Bez odpowiedniej temperatury (powyżej 70 °C) oraz wilgotności (min. 70% RH) PLA niestety nie ulegnie samoistnie biodegradacji i będzie zalegać na wysypisku lub w przydomowym kompostowniku przez kolejne stulecia. A jeśli trafi do morza lub oceanu, zachowa się podobnie jak plastik – z czasem rozpadnie się na miliony mikrocząsteczek, które przez dekady będą zagrażać morskiej faunie i florze. Dlatego ważne jest, aby bioplastik kompostować w specjalnie przeznaczonej do tego instalacjacji przemysłowej. W przeciwnym wypadku PLA niczym nie będzie się różnić w swoim działaniu od zwykłego plastiku. A tak obecnie niestety się dzieje. Wyspecjalizowanych kompostowni wciąż brakuje, nie ma też  odpowiedniej ilości zakładów do przetwarzania PLA.

Problem z recyklingiem biotworzywa pojawia się już na etapie wyrzucania go przez konsumenta do śmieci. Bioplastik pomimo swojej teoretycznej biodegradowalności nie powinien trafiać do pojemnika bio, lecz do kontenera na odpady selektywnie zbierane. A w praktyce i tak większość użytkowników umieszcza go w pojemniku z tworzywami sztucznymi, co tylko wydłuża proces segregacji i pomnaża jego koszty.

Zdaniem ekologów bioplastik bez odpowiedniej infrastruktury służącej do jego recyklingu oraz wiedzy, jak się z tym materiałem obchodzić może stać się przykładem tzw. greenwashingu, potocznie nazywanego „ekościemą”, czyli wzbudzaniu w konsumentach błędnego przeświadczenia, że dany produkt jest ekologiczny.

PLA: TAK CZY NIE

Czy zatem bioplastik jest eko?

Biorąc pod uwagę dzisiejszy stan polskiej infrastruktury komunalnej oraz systemu gospodarowania odpadami można powiedzieć, że PLA jest potencjalnie ekologiczne, ale w praktyce jeszcze niestety nie. Z jednej strony wytwarzanie bioplastiku nie wymaga użycia takiej ilości paliw kopalnianych jak zwykłe tworzywo sztuczne, przy jego produkcji emitowanych jest o wiele mniej gazów cieplarnianych, a  surowiec, z którego powstaje jest w 100% odnawialny. Z drugiej strony jednak dopóki w Polsce nie pojawią się odpowiednie systemy kompostowania biotworzyw, PLA będzie tak samo szkodliwe dla środowiska jak plastik. Dlatego jeżeli coś wygląda jak plastik – na pewno nim jest i nie ma znaczenia czy pochodzi z surowców organicznych czy syntetycznych. I dlatego lepiej jest go unikać i znaleźć inne rozwiązanie.

Na szczęście jednak na świecie nie brakuje pomysłowych ludzi, którzy poszukują zdrowszej, ekologiczniejszej i mniej szkodliwej dla środowiska alternatywy dla plastiku i PLA. Takiej, która ulega degradacji w wodzie, nie przeciąża ekosystemu i nie zaburza światowej produkcji żywności.